VII Wojewódzki Konkurs Historyczny - 2011 rok
Zabytki naszego regionu – budynki użyteczności publicznej
praca wyróżniona w kategoriach za tekst i fotografie
Sylwia Dąbrowska
Wąbrzeźno powszechnie słynie z ruin zamku, dwóch kościołów. Nie na co dzień pamięta się o budynkach użyteczności publicznej, które także są zabytkami i mają swoją ciekawą historię. O jednym z nich chciałabym napisać swoją pracę.
Budynek Szkoły Podstawowej nr 2 powstał z cegły na początku XX wieku w 1914 roku. Tak więc budowę szkoły zakończono krótko przed I wojną światową przy ówczesnej ulicy Kowalewskiej. Budynek obecnej Szkoły Podstawowej nr 2 zbudowany został pierwotnie z przeznaczeniem dla uczniów wyznania ewangelickiego. Do 1939 roku szkoła przekształcała się kolejno w Szkołę Ludową, Szkołę Żeńską oraz Szkołę Koedukacyjną. W 1939 roku znajdował się tu sztab Wojska Polskiego, broniącego Ziemi Chełmińskiej. W czasie okupacji hitlerowskiej była Szkołą Ludową dla Dziewcząt. Na początku szkołę wyposażono w sieć elektryczną, wodną i centralne ogrzewanie. Przy szkole zbudowano salę gimnastyczną ze sceną. Pierwsza inauguracja roku szkolnego odbyła się w 1914 roku, wówczas przeniesiono tutaj dzieci ze szkoły ewangelickiej. W tym okresie zbudowano kilkanaście szkół w naszym powiecie, obejmując dzieci nauką języka niemieckiego.
Widokówka przedstawiająca budynek szkoły z 1916 roku
Już 23 października 1925 roku w płaskiej części dachu hali gimnastycznej powstały dziury, a 25 października rozpoczęto remont podczas którego wykonano ok. 100 m kwadratowych dachu drewnianego i 120 m kwadratowych dachu z cegłówki. Na początku roku szkolnego 1925/26 w górnej sali na II piętrze szkoły urządzono pracownię doświadczalną dla fizyki i chemii wyposażając ją w pomoce naukowe. Podczas remontu parkanu 15 grudnia 1928 roku wraz z bramami i filarami długość ozdobnego ogrodzenia wymierzono na 126,82 m.
Już w niepodległej Polsce, dla dzieci niemieckich w Powszechnej Szkole Żeńskiej w Wąbrzeźnie utworzona była klasa z niemieckim językiem nauczania. W listopadzie 1929 roku uczyło się w niej 71 osób, w następnym roku szkolnym (1930/1931) 60. Nauczycielką w klasie niemieckiej była Erna Wirzchkówna. Była to jedyna w Wąbrzeźnie klasa dla dzieci narodowości niemieckiej. Utworzono ją na mocy rozporządzenia ministra b. Dzielnicy Pruskiej z 10 marca 1920 roku oraz ustawy z 17 lutego 1922 roku. W artykule 2 rozporządzenia z 10 marca napisano: „zasadą naczelną jest zapewnienie polskiej nauki jako podstawowej dla dzieci polskich, a niemieckiej zaś dla niemieckiej”. W latach trzydziestych XX stulecia w Wąbrzeźnie nie istniały już szkoły ani klasy niemieckie.
W 1930 roku dziewczęta z Wąbrzeźna i okolic zaczęły edukację w tej szkole, która zaczęła nosić Powszechnej Szkoły Żeńskiej. Od tego roku dyrektorem był Kazimierz Pelowski, oprócz niego nauczali m.in.: Stanisława Borowska, Irena Dydakowa, Maria Manikowska, Wiktor Merk, Otylia Myczkowska, Gertruda Szwarcówna. Religii nauczał ks. Józef Mówiński. We wrześniu 1930 roku w szkole rozpoczęło naukę 418 uczennic w szesnastu klasach. Najliczniejsze były najmłodsze roczniki. W pierwszej i drugiej klasie uczyło się 120 dzieci, natomiast w ostatniej (VII) uczęszczało już tylko 5 dziewcząt. Najmniej liczne były najstarsze klasy, ponieważ część dziewcząt po ukończeniu czwartego roku przenosiła się do gimnazjum. Ponadto niektóre dzieci, zwłaszcza z rodzin chłopskich i robotniczych, przerywały naukę po ukończeniu trzeciej lub czwartej klasy. Proces ten związany był ze złą sytuacją finansową wielu rodzin oraz zjawiskiem drugoroczności. Dnia 15 grudnia 1933 roku Powszechna Szkoła Żeńska częściowo spłonęła. Ogień strawił pomieszczenie sali gimnastycznej, sal na strychu oraz wieżyczkę, której już nigdy nie odbudowano. Do 1 lutego 1934 roku wykonano prace związane z całkowitą wymianą dachówek, a szkoła została szybko odbudowana.
Fragment dachu z wymienionymi dachówkami
Fundusze na remont pochodziły z ubezpieczenia. Budynek był ubezpieczony w Zakładzie Ubezpieczeń w Poznaniu, który wycenił straty na 14 943 zł. Natomiast już w końcu 1934 roku lustrator ocenił warunki nauczania w szkole jako dobre nie wspominając nic o pożarze.
W 1945 roku, po odzyskaniu niepodległości, placówka ponownie stała się szkołą. Pierwsze posiedzenie Rady Pedagogicznej odbyło się 21 lutego 1945 roku, pod przewodnictwem kierownika szkoły Juliana Wacławskiego. 22 lutego 1945 roku odbyło się pierwsze po wojnie, uroczyste rozpoczęcie Roku Szkolnego. Nauczyciele i dzieci własnymi siłami oczyszczali i uprzątnęli gmach szkoły. Stan zniszczeń wojennych oceniono na 20 %. Pierwszy miesiąc, do 24 marca 1945 roku, szkoła była koedukacyjną, po czym zmieniła charakter na szkołę żeńską. Kierownikiem jej został Jan Szynaka. W połowie maja 1945 roku kierownikiem została Maria Manikowska ( J. Szynaka na własną prośbę został przeniesiony na kierownicze stanowisko do szkoły we Wroniu).Od 1 września 1945 roku nowym kierownikiem szkoły została Maria Liro. W 1946 roku do szkoły uczęszczało 699 uczniów, biblioteka liczyła 412 pozycje. Podczas trwania kadencji Marii Liro, w 1948 roku szkoła stała się ponownie koedukacyjną.
W roku szkolnym 1948/1949 do szkoły uczęszczało 701 dzieci w tym 618 promowanych. W bibliotece szkolnej znajdowały się 933 pozycje. Jako ciekawostkę można wymienić tytuły czasopism dla dzieci jakie prenumerowała biblioteka szkolna: „Kuźnica”, „Czyn Młodzieży”, „Odrodzenie”, „Płomyczek”, „Płomyk”, „Iskierki”, „Świerszczyk”. W tym roku szkolnym ogrodzono podwórze szkolne. Zostały przeprowadzone liczne remonty.
W Szkole Podstawowej nr 2 w 1958 roku było 58 absolwentów, w klasie szóstej 56 uczniów, ale młodsze roczniki były już liczniejsze. Dwie przepełnione podstawówki w Wąbrzeźnie miały w 1958 roku pewne problemy z frekwencją uczniów, ale tylko pięcioro dzieci nie realizowało obowiązku szkolnego. W kierowanej przez B. Wasielewskiego SP nr 2 frekwencja wynosiła ok. 95%.
W roku szkolnym 1964/65 uruchomiono pierwszy oddział klas specjalnych dla uczniów z opóźnionym rozwojem umysłowym. W roku 1968 przystąpiono do budowy nowej kuchni i jadalni, którą ukończono w 1969 roku. 1 stycznia 1973 roku szkoła została mianowana na Zbiorczą Szkołę Gminną i obsługiwała wyłącznie tereny wiejskie, do której należało 16 szkół filialnych. Wiosną 1975 roku po wielu latach prac powstało boisko sportowe, przy którego budowie pracowali wyłącznie nauczyciele i uczniowie szkoły. Szkoła po reformie działała jako Zbiorcza Szkoła Gminna, ale uczyło się poza dziećmi dojeżdżającymi także wielu uczniów z miasta. Szkoła prowadziła ponadto klasy dla 70 dzieci z upośledzeniem umysłowym.
Budynek szkoły od strony ulicy Wolności
W 1990 roku były budynek Komitetu Miejskiego PZPR przy ulicy Wolności został przekazany szkole. Mieszczą się w nim świetlica, biblioteka, sale lekcyjne, gabinet do zajęć rewalidacyjnych, gabinet logopedyczny i pomieszczenia biurowe. Po przemianach ustrojowych szkołą kierowali: Mirosława Korcz, Artur Stupała. Obecnie funkcję dyrektora pełni Wiesława Wróblewska. Od września 2001 roku funkcjonują w budynku szkolnym toalety, które do tej pory znajdowały się w odrębnym wolno stojącym budynku. W marcu 2001 roku powstało Koło Przyjaciół Szkoły. Z inicjatywy członków koła utworzono Izbę Pamięci Szkoły, która została otwarta 15 października 2002 roku.
W roku szkolnym 2012/13 w szkole uczy się 467 uczniów. W szkole funkcjonuje biblioteka, świetlica, stołówka, sala gimnastyczna, sala informatyczna oraz sklepik szkolny.
Budynek szkoły od strony dziedzińca
Szkoła Podstawowa nr 2 w Wąbrzeźnie wstąpiła do grona Rodziny Szkół Jana Pawła II, liczącego już ponad 400 placówek. Oficjalnie nastąpiło to 12 lipca 2006 uchwałą Rady Miasta, natomiast uroczystości nadania imienia Papieża Polaka miały miejsce 8 września 2006 roku. Do tego dnia społeczność szkolna przygotowywała się od dłuższego czasu. Wybór imienia Jana Pawła II został przyjęty jednogłośnie przez uczniów, rodziców, nauczycieli i pozostałych pracowników szkoły. W uroczystościach wzięli udział zaproszeni goście: ks. bp. Andrzej Suski, ksiądz prałat Sławomir Oder - postulator procesu beatyfikacyjnego Jana Pawła II, ksiądz sekretarz Wojciech Niedźwiecki, władze miasta: burmistrz Bogdan Koszuta, wiceburmistrz Zbigniew Ceglarski, przewodniczący Rady Miasta Zbigniew Markiewicz, kierownik Wydziału Oświaty Marek Markowski, Dyrektor Delegatury Toruńskiej Kuratorium Oświaty Iwona Michałek, dyrektorzy i delegacje szkół Wąbrzeźna, Hartowca i Małego Rudnika wraz z pocztami sztandarowymi, księża wąbrzeskich parafii, dyrektorzy placówek współpracujących ze szkołą, sponsorzy, rodzice, uczniowie i nauczyciele.
Kompleks szkolny tworzy opisywany budynek główny oraz szkolno-administracyjny, budynek przybudówki szkolnej, stołówki i świetlicy szkolnej, budynek gospodarczy po sanitariatach. Łączna powierzchnia gruntów to 10 353 m kwadratowych, użytkowa powierzchnia budowli – 2 830,23 m kwadratowych . Sam główny budynek to rodzaju zabudowy wolnostojącej. Powierzchnia użytkowa wynosi 1570 m kwadratowych . Kubatura wynosi 14 130 m sześciennych. Budynek posiada 4 kondygnacje, a jego podpiwniczenie jest całkowite. Dach szkoły to konstrukcja drewniana, pokryty jest dachówką karpiówką o ustroju płatwiowo-kleszczowym. Ściany budynku są murowane z cegły pełnej ceramicznej, a stropy są drewniane, belkowe. Schody w budynku są żelbetowe, płytowe. Szkoła wyposażona jest w instalację elektryczną, siłę i światło, instalację wodno-kanalizacyjną, gazową, RTV, telefoniczną i odgromową.
Sala gimnastyczna
Wyróżnienie w kategoriach za tekst i fotografie dla Sylwii Dąbrowskiej. Opiekun: Aleksander Czarnecki.
